«لینوکس» یکی از نام هایی است که بسیاری از کاربران گاه و بی گاه می شنوند اما هیچ گاه شخصاً آن را نمی بینند، و حتی بعضی از کاربران نمی دانند که دقیقاً لینوکس چیست.
لینوکس آن گونه که فکر می کنید یک معما و یک سیستم عامل(1) پیچیده نیست. اساساً یک سیستم عامل است، یا دقیق تر، یک جزء بنیادی بسیاری از سیستم عامل هایی است که در سراسر جهان یافت می شود، از وسایل موبایل گرفته تا کامپیوترهای پیچیده IT. هنگامی که کسی می گوید که این یا آن سیستم عامل یک سیستم لینوکس است، منظورش آن است که آن سیستم عامل بر روی لینوکس ساخته شده است.
نگارش های متعددی از سیستم عامل های لینوکس برای کامپیوترهای شخصی طراحی شده است، که همان نقش ویندوز اکس پی/ ویستا/7 یا Mac OS X را بازی می کنند. یکی از پرطرفدارترین آنها ابونتو( Ubuntu) است. به بیان دقیق تر،ابونتو و لینوکس هم معنی نیستند؛ ابونتو یک سیستم عامل مبتنی بر لینوکس است، اما تعداد زیاد دیگری سیستم عامل وجود دارد که بر بنیاد لینوکس هستند. به عنوان مثال، سیستم عامل موبایل آندروید ( Android) یک سیستم عامل مبتنی بر لینوکس است.
ابونتو یک گزینه خوب برای مبتدیانی است که می خواهند لینوکس را امتحان کنند، چون نه تنها کاربر پسندتر از سایر نگارش های لینوکس است، بلکه بر روی بعضی از نت بوک ها(2) نیز نصب شده است، و در نتیجه ممکن است با ابونتو بیشتر از سایر نگارش های لینوکس برخورد کنید.
آخرین نگارش ابونتو در زمان چاپ مقاله نگارش Ubuntu 9.10 Karmic Koala است.( در نام هر نگارش جدید یک صفت به اضافه نام یک حیوان به ترتیب حروف الفبا می آید. به عنوان مثال، چند نگارش پیشین عبارت بودندو از Jaunty Jackalope (3) و Interpid Ibex ( 4) . حالا سازندگان بعد از ساخت Zany Zebra (5) یا مانند آن از چه نامی استفاده خواهند کرد با خودشان است).

چرا لینوکس؟

تعداد محدودی از کاربران کنجکاو دوست دارند فناوری ها، محصولات و ابزارهای جدید را بررسی کنند، بعضی از مردم نیز تعجب می کنند که چرا آنها به خود زحمت می دهند تا یک سیستم عامل جدید را بلافاصله پس از انتشار به کار بگیرند. بالاخره، با وجود شکایت ها درباره ویندوز یا Mac OS، آنها هنوز بسیار طرفدار دارند و خیلی خوب کار می کنند.
علت اصلی برای انتخاب یا مهاجرت به یک سیستم عامل لینوکس هزینه است، یا دقیق تر، آزادی از قید هزینه های مربوط به سیستم عامل و نرم افزارهای اختصاصی است. لینوکس یک سیستم عامل منبع باز(6) است، یعنی کد منبع آن در اختیار همگان است، و هرکسی که توانایی برنامه سازی دارد می تواند آن کد را اصلاح کند یا چیزی به آن اضافه کند. نرم افزار منبع باز در مقابل نرم افزار اختصاصی قرار دارد، که کد آن محرمانه می ماند و فقط در اختیار صاحب آن است.
بی آن که به تاریخ پر فراز و نشیب نرم افزار منبع باز مراجعه کنیم،به اختصار می گوییم که بسیاری از کاربران معتقدند که نرم افزار باید هزینه ای در بر نداشته باشد. آنها معتقدند که سیستم عامل ها نیز باید رایگان باشند.

از سطح ایدئولوژی اگر بگذریم، حقیقت آن است که بسیاری از نگارش های لینوکس مخصوص کامپیوترهای شخصی، مانند ابونتو رایگان هستند.این رایگانی سبب کاهش هزینه های کامپیوتر از طریق حذف هزینه سیستم عامل، مثلاً ویندوز روی یک پی سی، و همچنین حذف هزینه های بسیاری از نرم افزارهای مورد استفاده شما می شود.
تعداد زیادی برنامه رایگان و کاملاً قانونی برای هر نوع نرم افزاری که تصور می کنید،شامل برنامه های اداری، مرورگر اینترنت، ابزار صدا و ویدئو، بازی و مانند آن برای سیستم عامل های لینوکس وجود دارد.
البته معایبی نیز وجود دارد_ مثلاً مشکل سازگاری سخت افزار یا یادگیری یک سیستم عامل جدید _ اما ابونتو را به راحتی می توانید امتحان کنید و سپس در مورد استفاده از آن تصمیم بگیرید.

دریافت ابونتو

اگر اینترنت پر سرعت داشته باشید برای دریافت ابونتو می توانید به سایت وب ابونتو مراجعه کنید:
http://www.ubuntu.com
یک روش دریافت ابونتو، دریافت فایل تصویر دیسک (7) ISO (8) است. این فایل را بعداً می توانید در یک سی دی ذخیره کنید. یک تصویر دیسک یک فایل است که حاوی همه داده های مورد نیاز برای بازسازی یک دیسک سخت است. در این حالت، فایل ISO حاوی سیستم عامل ابونتو است.

برای شروع،روی Download Ubuntu در سراصفحه(9) سایت وب ابونتو کلیک کنید. از منوی پایین آمدنی Download Location ( تحت دکمه سبز Begin Download) برای انتخاب کشوری که در آن مقیم هستید بهره بگیرید و روی Begin Download کلیک کنید. فایل ISO را در مکان دلخواه تان ذخیره کنید. دریافت این فایل بسته به سرعت اینترنت شما مدتی طول خواهد کشید( این فایل حدود 700 مگابایت است). پس از تکمیل عملیات دریافت، یک سی دی فرمت نشده خام را در دیسک ران قرار دهید.
روشی که برای نوشتن تصویر ISO در سی دی به کار می برید به نوع نرم افزار رایتر مورد استفاده شما بستگی دارد. از هر نرم افزاری که استفاده کنید، فایل تصویر ISO را در یک سی دی خام بنویسید.
از یک برنامه رایتر سی دی مانند برنامه رایگان ISO Recorder برای نوشتن تصویر ISO در یک سی دی بهره بگیرید( http://isorecorder.alexfeinman.com/isorecorder.htm)
همچنین یک حافظه فلش USB بوت پذیر می توانید بسازید. چندین روش برای اجرای این کار وجود دارد، اما ساده ترین روش آن است که یک حافظه فلش را به کامپیوتر وصل کنید( که دست کم یک گیگابایت فضای آزاد دارد) و فایل رایگان UNetbootin را از سایت وب زیر دریافت و نصب کنید:

unetbootin.sourceforge.net
پس از اجرای UNetbootin، دکمه رادیویی Diskimage را فعال کنید و مکان فایل ISO را که پیشتر از اینترنت دریافت کرده اید بیابید و آن را انتخاب کنید.
در کنار Type، حافظه فلش USB وصل شده را انتخاب کنید و روی OK کلیک کنید. هنگامی که برنامه بار کردن همه فایل ها را تمام کرد، روی Reboot Now کلیک کنید.
عملیات اجرای Ubuntu Installer For Windows بسته به این که از مرورگر Internet Explorer بهره می گیرید یا از مرورگر Mozilla Firefox اندکی تفاوت می کند.
در زمان باز راه اندازی کامپیوتر با هر روشی که کامپیوترتان استفاده می کند( معمولاً زدن کلید DELETE یا F2) وارد بایوس (10) شوید و آن را طوری پیکربندی کنید که از دیسک ران سی دی یا حافظه فلش USB بوت کند. پس از باز راه اندازی کامپیوتر، هنگامی که پیام مشخص کردن زبان آمد زبان مورد نظر خود را_ که احتمالاً انگلیسی است_ انتخاب کنید. منتظر بمانید دیسک ران سی دی یا حافظه فلش USB کارهای خود را انجام بدهد و سپس به ابونتو بوت کند.
توجه داشته باشید که در این مرحله، در عمل ابونتو را نصب نکرده اید. آنچه انجام می دهید یک نگارش « زنده» یا « live» از سیستم عامل ابونتو است، که اساساً یک نمونه از این سیستم عامل را بدون نصب کردن خودش به اجرا در می آورد. یک روش عالی برای آزمودن ابونتو است، بی آن که مجبور باشید ابتدا آن را بر روی دیسک سخت خود نصب کنید، و یک روش عالی برای نشان دادن ابونتو به دوستان و آشنایان در کامپیوتر خودشان است. برای تشخیص عیوب کامپیوترهایی که به ویندوز بوت نمی کنند یا برای پشتیبان گیری از داده های مهم نیز می تواند به کار رود.

هر چند، ابونتو را به آسانی می توانید از نگارش live آن نصب کنید. بر روی دسک تاپ، یک آیکن Install Ubuntu 9.10 حاضر است؛ روی این آیکن برای نصب ابونتو کلیک - دو ضرب کنید.
همچنین، پیش از آن که نگارش زنده ابونتو بار شود آن را می توانید در دیسک سخت نصب کنید. پس از آن که زبان مورد نظرتان را به هنگام بوت شدن ابونتو انتخاب کردید، به جای گزینه Try Ubuntu Without Any Change To Your Computer، گزینه Install Ubuntu را انتخاب کنید. برنامه نصاب ابونتو به اجرا در خواهد آمد.
هرگاه درخواست شد، زبان مورد نظرتان را انتخاب کنید و روی Forward کلیک کنید.

ساعت را میزان کنید و دوباره روی Forward کلیک کنید. سپس، طرح صفحه کلید( USA طرح پیش فرض است) را انتخاب کنید و روی Forward کلیک کنید.
درصفحه بعد، دیسک سخت تان را به منظور ساخت یک ترکیب دو بوتی سیستم عامل موجود و ابونتو می توانید پارتیشن کنید. دکمه رادیویی کنار عبارت زیر را فعال کنید:
Install Them Side By Side, Choosing Between Them Each Startup
سپس،برنامه نصاب یک پارتیشن برای شما برپا خواهد کرد. به طور دستی خودتان نیز می توانید فضای دیسک سخت را تقسیم بندی کنید. فقط برای پارتیشن سیستم عامل ابونتوی خود فضای کافی به اندازه چند برنامه، و تعدادی فایل در نظر بگیرید؛ مقدار 10 گیگابایت باید بسیار خوب باشد.( اما اگر قصد دارید از ابونتو به عنوان سیستم عامل اصلی خود بهره بگیرید، فضای بیشتری را در نظر بگیرید).
پس از مشخص کردن انتخاب های تان، روی Forward کلیک کنید. سیستم دقایقی را به تکمیل کردن عملیات پارتیشن بندی اختصاص خواهد داد. پس از آن، نامی را که می خواهید به هنگام ورود به کامپیوتر برای حساب شما ظاهر شود، یک گذرواژه، یک نام برای کامپیوتر، و تنظیم های ورود به حساب( مثلاً آیا می خواهید پیش از ورود به حساب تان یک گذرواژه تایپ شود یا نه) را وارد کنید. این اطلاعات را که تایپ کردید، روی Forward کلیک کنید. در صفحه بعد، وارد کردن حساب های موجود از یک سیستم دیگر، مثلاً حساب ویندوزی که هم اکنون بر روی کامپیوترتان دارید، را می توانید انتخاب کنید تا برنامه Ubuntu Migration Assistant به اجرا در بیاید و به طور خودکار فایل ها و تنظیم های شما( مانند بوک مارک های (11) برنامه مرورگر، چهره دسک تاپ، و حساب های IM) را به فرمت ابونتو تبدیل کند.
روی Forward کلیک کنید، تنظیم های خود را در صفحه بعد بررسی کنید، و روی Install کلیک کنید. منتظر بمانید تا عملیات نصب تمام شود و سپس در زمانی که درخواست شد روی Restart Now کلیک کنید.

آسان ترین روش ممکن

با آن که روش ذکر شده دریافت و نصب ابونتو آسان است، یک روش آسان تر نیز برای انجام این کار وجود دارد. ابونتو چیزی به نام Ubuntu Installer For Windows دارد.
برای دستیابی به Ubuntu Installer For Windows، روی Download Ubuntu در سراصفحه سایت وب ابونتو کلیک کنید. تحت دکمه سبز Begin Download، روی Alternative Download Options Including Ubuntu Installer For Windows کلیک کنید.اطمینان یابید که دکمه رادیویی Download Ubuntu 9.10 انتخاب شده است و سپس به پایین صفحه بروید و روی Ubuntu Installer For Windows تحت Other Download Options کلیک کنید.
درصفحه نتیجه، متوجه خواهید شد که دکمه سبز Begin Download آنجاست، اما با یک تغییر مهم_حالا «Ubuntu Installer For Windows» را نیز در کنار خود دارد.
مکان ذخیره خود را در منوی پایین آمدنی Download Location انتخاب کنید و روی Begin Download کلیک کنید. دکمه سبز به رنگ خاکستری در خواهد آمد، و یک پنجره به نمایش در خواهد آمد. اگر از Internet Explorer استفاده می کنید، روی Run برای به اجرا در آوردن نصاب کلیک کنید. اگر از Mozilla Firefox استفاده می کنید، روی Save File کلیک کنید، و هنگامی که دریافت فایل به پایان رسید، روی فایل Wubi.exe کلیک - دو ضرب کنید، روی OK کلیک کنید، و روی Run کلیک کنید.

سپس برنامه نصب کننده به شما امکان می دهد که یک سیستم دوبوتی برپا کنید. در پنجره ای که به نمایش در خواهد آمد، مقدار فضای آزاد موجود بر روی دیسک سخت تان را می توانید ببینید و در کادر کنار Installation Size می توانید اندازه پارتیشن ابونتوی جدید را به هر مقداری که دوست دارید معین کنید.
همچون قبل، مقدار فضای آزاد مناسبی را برای این پارتیشن اختصاص بدهید. اگر قصد دارید که از پارتیشن ابونتو زیاد استفاده کنید یا آن را به عنوان پارتیشن اصلی( Primary Partition) خود به کار بگیرید، مقدار فضای بیشتری از دیسک سخت را به آن اختصاص بدهید. اگر فقط می خواهید آن را آزمایش کنید و گاهی از آن بهره بگیرید، اطمینان یابید که پارتیشن اصلی شما( در مورد نمونه ما، ویستا) بخش بیشتر دیسک سخت را به خود اختصاص می دهد. روی منوی پایین آمدنی Installation Size کلیک کنید و انتخاب تان را معین کنید.تحت منوی پایین آمدنی Desktop Environments یکی از چند« چهره» مختلف را می توانید انتخاب کنید. بین این گزینه ها اختلاف زیادی وجود ندارد. ما گزینه اول، Ubuntu را انتخاب کردیم.
در پنجره Ubuntu Installer، همچنین می توانید یک زبان انتخاب کنید، و یک نام کاربری و یک گذرواژه بسازید. در خاتمه، روی Install کلیک کنید. ( چند دقیقه ای طول خواهد کشید.) یک پیام خواهد آمد و از شما خواهد خواست که کامپیوتر را برای تکمیل عملیات نصب باز راه اندازی کنید. دکمه رادیویی Reboot Now را انتخاب کنید و روی Finish کلیک کنید.

در زمان باز راه اندازی، از شما پرسیده خواهد شد که کدام سیستم عامل را مایلید بار کنید. ما گزینه های ویستا و ابونتو را داشتیم. از صفحه کلید برای انتخاب Ubuntu و زدن کلید Enter بهره بگیرید. ابونتو سپس به طور خودکار برای نخستین بار به اجرا در خواهد آمد. این عمل چند دقیقه ای طول خواهد کشید.

کاوش کنید و لذت ببرید

از هر روشی که برای رسیدن به ابونتو بهره بگیرید، امتحان کردن آن جالب و آسان است. این سیستم عامل به گونه ای باورنکردنی سازمان یافته است. پیدا کردن همه ابزار و برنامه های توکار این سیستم عامل فقط به نگاه کردن به چند منو در بالای صفحه نمایش احتیاج دارد؛ با این همه، امکانات فراوانی دارد که آنها را باید کشف کنید و از آنها لذت ببرید.

پی نوشت ها :

1) operating system
2)netbook
3)شغال زرنگ
4) بز بی باک
5) گور خر مسخره
6) open source
7) disk image
8) international standards organization
9)home page
10)BIOS( Basic Input/Output System)
11)bookmark

منبع:نشریه ریز پردازنده، شماره 190.